A
Açığı it yer, sahipsizi kurt yer – Sahipsiz mal olmaz
Adın ne reşit sen söyle sen eşit – Beni kimse dinlemiyor
Ağanın eli tutulmaz – Gönlünüzden ne koparsa.
Ağır olda batman gel – Acele etme.
Ağzı açık ayran delisi – Her şeye bayılmak
Ağızda benden tarafa gönülde ana tarafında – Sözde beni destekliyor gönlünden annesini.
Ağzını hayıra, kıçını bayıra aç – Abuk subuk konuşma
Ala kıran baş kesen – Ortamın kabadayısı
Alaca karga altı ayda çıkar – Tırmanması çok zor.
Ali gibi oğul Erzingen’ de de yok – Oğlum Ali’ nin benzeri hiçbir yerde yok.
Allah kökünü kuruta – Allah neslini kurutsun
Allah sana uyuz vere, kaşınacak tırnak vermeye – Alla sana dert versin derman vermesin
Allahın ateşi karnayn dola – Kötü bir beddua
Allahın bol insanın kıt yeri – Çok ıssız bir yer
Allah yerin dibine soksun – Allah canını alsın.
Alma gözümden –
Anam olsun ağzı olmasın, babam olsun eve gelmesin – Evde herkes bana hizmet etsin.
Anandan emdiğin burnundan gelsin – Bütün işlerin ters gitsin.
Anası ne ki , danası ne ola – Armut dibine düşer
Annının çatından vurmak – Alnının ortasından vurmak
Arsız neden arlanır, çulda giyse sallanır.- Utanmaz.
Aş buldun giriş, iş buldun sıvış – Uyanık ol
At kaçtı, palan düştü – Ortalık çok karıştı
At bin cirit oyna – Çok geniş ve büyük
Atta kulun, yiğitte burun – Herkesin önemli bir özelliği vardır.
Ay bacayı geçti – Zamanı geçti
Ay bacayı savdı – Zamanı geçti
Ayaklarına kara su inmek – Ayakları çok yorulmak
Ayakları kud olmak – Ayakları çok yorulmak
B
Başı elde olmamak – Kafası sakin olmamak,
Başımda bi uğultu var – Başı/kafası ağrımak,
Başta beyin kaynıyor – Aşırı derecede sıcak.
Ben kattım onu nağıra, o gitti girdi ağıra – Layık olduğu yere gitmedi.
Benden sonra gün görüp sefa sürmiyesin – Benden sonra mutlu olmayasın
Beşikten kalkan, kaşıktan düşen sokağa çıkmış – Herkes sokağa çıkmış
Bey evinden börek, kadı evinden kadayıf mı gelecek? – Ne bekliyordun ki?
Bilinmeyen aş , ya karın ağrıtır , ya baş – Bilmediğin işi yapmaya kalkışma
Biri soyuyor bir tulum çıkarıyor – Birbirini destekliyor.
Bizim it buraya balta getirdi mi? – Saçma bahane uydurmak.
Boğaz hapsi olmak – Açlıktan ölmek.
Boynu altında galsın – Beddua etmek.
Boynu koltuğunun altında kalsın – Beddua etmek.
Boyunduruğa koşmak – Zor bir görev vermek.
Burnu da Karahisara kapı olur – Çok çirkin.
C – Ç
Cıcık fistanlarını yırtmak – Boşyere sevinmek.
Çağrılmadığın yerde görünme, çağrıldığın yere erinme – Davete icabet et.
Çocuk kundakta , gelin duvakta belli olur – Herşey ortamında belli olur
D
Daş atında kolunmu ağrıdı? – Hiçbir iş yapmadın ki.
Deliye pösteki saydırmak – Olmayacak işi yaptırmak.
Deliye post saydırmak – Olmayacak işi yaptırmak.
Dere tepe dümdüz gitmek – Herşeyi rastgele yapmak.
Derenin geçidi deliye yoklatmak – Beni deli yerine koyma,Tehlikeli işleri bana yaptırma.
Dış kapının mandalı – Hiç değer vermemek.
Dibde kotta ne varsa – Kıyıda köşede ne varsa.
Diline dil poposuna zil – Hiçbir lafın altında kalmamak.
Dizinin feri kesilmek – Ayakta duramamak,
Dizlerimde fer yok – Ayaklarında güç kuvvet kalmamak,
Don yerde top oynamak – Yalnız kalmak.
Döşü ağrımak – Bağrı/göğsü ağrımak,
Dumansız baca, kaynanasız koca – Dertsiz baş
Düğününde kalburla su taşıyacağım – Benden yardım bekleme.
Dünya tasatura gitmiş sen alaca danayı sorıysın – Asıl önemli şeyleri bırakmış önemsizlerle ilgilenmek.
Düğün görüp ağlamamış, Ölü görüp ağlamamış – Töre ve gelenek bilmiyor.
E
Efendime Söyleyim – Söz söylerken gerekli kelimeyi bulamayan bir kimsenin kullandığı bir söz
Ekmeğini itler, yakanı bitler yesin – Pislikten kokasın.
Eli ayağı tutmamak – Çok yorulmak, aşırı heyecanlanmak,
Elin ağzıyla yılan tuttum onuda yalan tuttum – Başkasının sözüne inanıp yalancı çıkmak
El’ deki yara , duvardaki deliktir – Bir kimsenin acı ve sıkıntısı başkasına dert gibi görünmez
Eli işte gözü oynaşta – İşini özensiz yapmak.
Elife mertek demek – Hiçbirşeyi bilmemek, okuryazar olmamak.
En doğrumuz oraktan eğri – Doğru ya da dürüst kimse yok ki.
Erin seni sağ sever , komşun seni tok sever – Evdekiler sağlığına, dışardakiler ise varlığına bakar
Erindiğinen eşeğe (ayıya) dayı demek – Çok üşengeç olmak.
Eşeğin büyüğünü ahırda unuttuk – En önemli şeyi unutmak.
Eşgi suratlı – Asık suratlı, asık yüzlü
Eşşekten düşmüşten beter olmak – Çok beter olmak.
Evde büyük olacağına dağda deli ol – Bütün dertler evin büyüğünü bulur.
Eve ölüm geldimi hızmetgerin yüzüne bağarlar – Evdeki hizmetkar, uşağın kıymeti yoktur. Kötü olaylar hep güçsüzlere havale edilmek istenir.
F – G
Ga dey ekmek, gı dey şarap – Durmadan yemek için birşeyler istemek.
Ganı gaynamak – Kanı kaynamak
Gazı goz, gelini gız anlamak – Herşeyi yanlış anlamak.
Gelin ata binmiş, ya kısmet demiş – Son ana kadar herşey değişebilir
Gidişin olada, dönüşün olmaya – Bir daha yüzünü görmeyeyim
Gizli öğür alan eşgere guzular – Gizli yapılan herşey birgün açığa çıkar
Gorbagor olasan – Kötülüklerle başbaşa kalasın
Gordan/Gordaki ölüleri çıkarmak – Eski unutulmuşları gündeme getirmek.
Gördüğünden göz kirası, duyduğundan kulak parası – Gördüğü yada görmediği herşeyi istemek.
Gözlerin kör ola – Beddua
Gözü almak – Uyumak
Gözü kesmek – Başaracağına inanmak
Gözleri felfecir okumak – Cin gibi birisi.
Gözleri fırlamak – Cin gibi birisi.
Gün görmemiş sözler – Hiç duyulmamış sözler
H
Hacı karısı ol – Allah senden razı olsun
Hak değirmende olur – Hak arama yeri burası değil
Her köyün bir soğan doğraması olur – Herkesin bir stili vardır.
Hıldır hışıl – Eski püskü, işe yaramaz
Hırs gelir göz kararır, hırs gider yüz kızarır – Öfkeliyken karar verme
Hop demekle hoplanmaz – Her iş öyle kolay değildir.
I – İ
Irganamıyrım – Kımıldayamıyorum, hareket edemiyorum
İki gözüm önüme aksın ki – İki gözüm kör olsun ki
İmanı gevremek – Çok yorulmak
İt anasını köpek babasını tanımıyor – Ortam curcunalı –
İt ayağı yemiş gibi gezmek – Hiç yerinde durmamak
İtin değil sahibinin hatırı var – Büyüyüğünün hatırı var
İtinen alâmete, kurdunan kıyamete kalasın – En kötü günlere kalasın
İtle kuraklık günde oynarsan yağmurlu günde üstünü çamur eder – Olmadık kişilerle dost olma
K – L
Kalın incelene kadar , incenin canı çıkar – Dayanacak gücü kalmamak
Karayol – Bilinmeyen ölüm
Karayola gidesin – Belanı bulasın, beddua
Karahisara kapı olmak – Çok çirkin
Kazık yutmuş gibi oturmak – Donup kalmak
Kemçük ağızlı – Abuk subuk konuşan
Keyfimin kahyasımısın – Seni ilgilendirmez
Kıç üstü oturmak – Ummadığı tepkiyi (karşılığı) almak
Kıyıda gezdi ortada bulundu – Beleşçi
Koçluk kuzu , kom önünde belli olur – Kişi iş başında belli olur
Köpeksiz köy buldun değneksiz geziysin – Çok rahat olmak
Kurban etmek – Vermemek
Kurban kesmek – Vermemek
Kurdeşen olmak – Sürekli kaşınmak, yerinde durmamak
Kuru yerde sele gitmek – Hiç olmayack işi yapmak
Küpte yumurta bulamaz – Elinden hiçbir iş gelmez
Kurt gitti yazıya , meydan kaldı zilli tazıya – Meydan acemi ve beceriksizlere kaldı
M
Mal sahıbına benzer – Evladın huyu/karakteri anababasına benzer
Mal sahıbına benzemezse haramdır – Evladın huyu/karakteri anababasına benzemelidir
Mala sahip ister, oğul değil babası – Mala ancak babalar sahiplik eder
Mıdara etmek – Tenezzül etmek, ilgi duymak.
Mıdarası yok – Umursamaz, enterese etmez
Mıdara tutmak – Emaneten tutmak
Muhannede muhtaç olmak – Herşeye muhtaç kalmak
N
Na diyor Muhammet demiyor – Sözünden dönmüyor, asla evet demiyor
Nal mıh kesmek – Çok üşümek
Nal mıh toplamak – Arkasından gelmek
Namet gözüme – Çok büyük yemin ederim ki
Nuh diyor peygamber demiyor – Asla evet demiyor
Nevrü dönmek – Kafası karışmak
O – Ö
Ocağın bata, kapın kitlene – Arayanın soranın olmasın
On dönüm bostan, yan geldi Osman – Ohh ne rahat
Orta tarlanın tohumu – Torpilli
Ortalığ ellialtıya gitti – Herşey dağıldı ve karıştı
Ortalığı ellialtıya vermek – Herşeyi dağıtmak, karıştırmak
Ottan köynek giymek – Çok zorluk çekmek
Öküz öldü ortaklık bozuldu – Menfaat gitti dostluk bitti
Ölmeye, itmeye, sürünesin – Besbeter olasın
Ölü görüp ağlamamış, düğün görüp oynamamış – Görgü ve töre bilmez
Ölüm haktır yaşlılık olmasaydı – Yaşlılık hiç istenilmeyecek şeydir.
Ölümden öte köy yoktur – Başka çıkar yolu yok
Ömür törpülemek – Yaşlanmak
Ömür törpüsü – Baş belası
Önü kavurga kavuruyor, arkası harman savuruyor – Bir türlü ısınamamak
P
Palas pandıras – Apar topar
Paparayı yemek – Azar işitmek, fırçalanmak
Pörtlek gözlü – Kötü bakışlı
R
Ruhlar goduğa girmiş – Issız ve korkutucu bir yer
Rüzgar adam alıyo – Rüzgar çok kuvvetli esiyor
S – Ş
Sabah doğan akşama baba der – Çok çabuk büyümek, gelişmek
Sabahın şerri akşamın hayırından iyidir – Acele etme, sakin ol..
Saç sefadan , tırnak cefadan büyür – rahatlık ve üzüntüyü anlatır
Saman elinse samanlık senin – Başkasının malına çok tamah etme
Sedlere sığdırmak – Besbeter etmek
Sen ağa ben ağa inekleri kim sağa – Bu işi kim yapacak?
Sen atlı da ben yaya mı? – Beni neden beklemiyorsun?
Sen de sen eşit – Beni dinlemiyor
Senden mezarım uzak – Öbür dünyada bile seninle aynı yerde olmak istemem
Senin boyun devrile – Belanı bulasın, beddua
Seni nedeyim – Senden bana ne
Soluk almayasın – Çözümsüz kalasın
Su gibi aziz olasın – Allah senden razı olsun.
Su yolu etmek – Çok sık gidip gelmek.
Surat eşgitmek – Karşılaştığına menmun olmamak
Suya sabuna dokunmadan gidesen – Kimseyle muhatap olmadan çıkıp gitmek
T
Tahtalara gelesin – Ölüm duası
Takke düştü kel göründü – gerçek sonunda ortaya çıktı
Tarla biçmemiş, tandır yakmamış – Hiçbir iş yapmamış
Tarla kal davar geçsin – Erinmek, üşenmek
Tarlayı taşlı yerden , kızı kardeşli yerden alasın
Taş attı da kolumu ağrıdı – Hiç çalışmadı ki
Tee ne zaman – Ta ne zaman
Tebelleş etmek – Yanından ayrılmamak, başına bela olmak
Torpağlara belemek – Öldürürüm
Torpağlara belenesin – Ölesin, beddua
Toprağ başına – Ölesin, beddua
Toprak başayn ola – Ölesin, beddua
U – Ü
Ummadık taş, yarar baş – Sürpriz
Un uçmaz kepek kaçmaz – Hiçbirşey kalmamak
Üç gün yatak, dördüncü gün toprak – Fazla hasta yatmadan ölmek
Üzerine diri yılan atsan – Asla bir işi yaptıramazsın
V
Vakıtsız öten horozun başını keserler – Yersiz konuşanı sustururlar
Velveleye vermek – Karambol yaratmak
Vesvese yapmak – Karambol yaratmak
Y
Yazın cücüğünü güzün sayarlar – Vaktinden önce hesap yapılmaz
Yazın ayrana, kışın yorgana muhtaç olasan – Her zaman yokluk çekesin
Yalanı deme, haramı yeme, namazı koma – Herşeyi zamanında ve doğru yap
Yatsuluk töre o da olmaya göre – Bazı şeyler imkan ölçüsünde yapılır.
Yaza çıkardım danayı , beğenmez oldu anayı – Küçükler büyükleri beğenmez
Yazın cücüğünü güzün sayarlar – Kar ve zarar hasat sonunda belli olur.
Ye iç kapıdan dışarı çıkma – Hava çok soğuk
Ye keşgeği sür eşşeği – Karnını doyur ve işe hemen başla
Yedik içtik gözden düştük – Karnı doyduktan sonra artık girmek zamanı gelmiştir.
Yer altında olmasında dağ ardında olsun – Tek ölmesinde canı sağ olsun
Yorganı koymuş yastığa sıçıyor – Hiç olmadık şeyleri yapıyor.
Yumuşak atın, çiftesi sert olur – Yumuşak yüzlü insanların tepkisi sert ve kırıcı olur.
Z
